W dzisiejszym wpisie wracamy do gotyckiej klasyki i oglądamy The Long Hair of Death (czyli „Długie włosy śmierci”), kolejny film Antonio Margheritiego na Giallopedii. W rolach głównych: Barbara Steele, Halina Zalewska i George Ardisson. Serdecznie zapraszam.
I lunghi capelli della morte (1964) [The Long Hair of Death] – strona informacyjna filmu
Uwaga: spojlery!
Poniższy opis filmu łącznie z galerią zdjęć zdradza szczegóły fabuły i zakończenie.
Film The Long Hair of Death został zrealizowany w tym samym 1964 roku, co Castle of Blood, przy czym Danza macabra miał premierę w lutym, a I lunghi capelli… w grudniu owego roku.
Tak jak wcześniejszy, także i ten film został nakręcony na taśmie czarno-białej, w roli głównej również wystąpiła Barbara Steele, a reżyserem zdjęć ponownie był Riccardo Pallotini.
Scenariusz powstał na podstawie opowiadania Ernesto Gastaldiego, które zostało zaadaptowane na potrzeby filmu przez Tonino Valeriego. Valerii miał początkowo być także reżyserem tego filmu, jednak doszło do zmiany i zdecydowano się powierzyć reżyserię doświadczonemu Antonio Margheritiemu – więcej o tym w tekście Roberto Curtiego w dalszej części wpisu.
Fabuła może wydawać się nieco zawiła, choć tylko pozornie, i wymaga pewnego skupienia, jednak warto poświęcić czas na jego obejrzenie, bo jest to niewątpliwie film wybitny. Jest to film bardzo gotycki w swoim charakterze z przepięknymi zdjęciami i przejmującą muzyką, dobrze zagrany – wszyscy aktorzy stanęli na wysokości zadania. Pomimo, typowego dla włoskich produkcji, pośpiechu przy realizacji, powstał film naprawdę dobry i chyba niesłusznie pozostający w cieniu Castle of Blood.
Oprócz Barbary Steele, która jak zwykle stworzyła swoją kolejną świetną gotycką kreację aktorską, chciałbym zwrócić uwagę na rolę Haliny Zalewskiej. Wypadła bardzo dobrze w roli Elizabeth Karnstein (na początku filmu zagrała spaloną na stosie Adele Karnstein), Margheriti powierzył jej rozbudowaną rolę, praktycznie równorzędną z rolami Steele i Ardissona. Więcej informacji o tej aktorce polskiego pochodzenia umieściłem we wpisie jej poświęconym TUTAJ, ten wpis będzie zresztą jeszcze rozbudowywany (część materiałów już zebrałem).
Oglądając I lunghi capelli… nie mogłem oprzeć się pewnym porównaniom i skojarzeniom. Oczywisty wydaje się być wpływ (po raz kolejny we włoskim gotyku!) dzieła Henri-Georgesa Clouzota Widmo (Les Diaboliques), natomiast zakończenie z uwięzioną, i spaloną, wewnątrz kukły ofiarą skierowało moje myśli w kierunku późniejszego o 9 lat The Wicker Man z ekscentrycznym Christopherem Lee i wielkooką Britt Ekland, ale także luźno skojarzyło mi się z zakończeniem filmu Short Night of Glass Dolls w reżyserii Aldo Lado (ofiara tu – uwięziona, tam – sparaliżowana).
I lunghi capelli della morte to film na pewno wybitny, który zdaniem syna reżysera Edoardo Margheritiego, należał do jednego z ulubionych w jego dorobku (zapraszam do obejrzenia materiału wideo), choć Roberto Curti cytuje zupełnie inną wypowiedź mistrza Antonio. Jakkolwiek by nie było, film zasługuje na pamięć o nim i stanowi pozycję obowiązkową dla miłośnika gotyckiego horroru.
Galeria filmu:
Roberto Curti tak pisze o filmie The Long Hair of Death w swoim zbiorze „Italian Gothic Horror Films, 1957-1969” (str. 124-125):
Przeszłość jako ciążące brzemię, a także żywotna moc, która pojawia się ponownie w teraźniejszości, otwierając trumny i demaskując winnych i ich grzechy, wstrząsając sumieniami i żądając ceny do zapłacenia przez żywych, jest wspólnym elementem wielu włoskich horrorów gotyckich.
Trzecia próba Antonio Margheritiego w tym gatunku, The Long Hair of Death, jest szczególnie znacząca w tym sensie. Rozgrywający się w odległej przeszłości, w mrocznym królestwie, w którym panują żądza i korupcja, film koncentruje się na karze, która jest zarówno indywidualna (uderzenie niewiernego męża i mordercy Kurta Humboldta), jak i zbiorowa, z epidemią dżumy, która uderza w wioskę.
Podobnie jak w przypadku Terror in the Crypt, scenariusz był wynikiem pracy zespołowej Ernesto Gastaldiego i Tonino Valeriego (którzy powtórzyli tytuł z ich wcześniejszego dzieła) i miał równie pospieszną genezę. W wywiadzie udzielonym Timowi Lucasowi dla Video Watchdog, Gastaldi wspominał: „Valerii próbował wyreżyserować ten film, ale producent go nie chciał, ponieważ w tamtym czasie nie reżyserował żadnych filmów. Antonio został wezwany, gdy scenariusz był gotowy i spotkaliśmy się tylko raz, abym mógł wyjaśnić mu kilka szczegółów. Nie zmienił scenariusza, a ja nigdy nie byłem na planie”.
Historia koncentruje się na idei kobiecego ciała jako wizerunku straszliwej i mściwej obecności (reinkarnowana Adele Karnstein, która została spalona na stosie za zbrodnię, której nie popełniła), ale idzie dalej, całkowicie niszcząc dychotomię między „kobietą w opałach” a „piękną panią bez litości”.
Barbara Steele wciela się tutaj w urzekającą konspiratorkę, która jest jednocześnie aniołem zemsty, a scenariusz genialnie wykorzystuje plan wymyślony przez Marię i jej kochanka Kurta, aby pozbyć się żony tego ostatniego, Elizabeth.
Główny wpływ, oczywiście, ma Diabolique, ponieważ historia koncentruje się na dwuznaczności faktycznej czy domniemanej śmierci Elizabeth. Pozornie zmarła kobieta jest nieustannie przywoływana przez inne postacie lub przedmioty, które noszą ślady jej obecności, podobnie jak Paul Meurisse w arcydziele H. G. Clouzota. Jednak mimo że widzowie od razu zdają sobie sprawę, że Mary jest w rzeczywistości reinkarnowaną zjawą, The Long Hair of Death utrzymuje punkt widzenia podstępnego męża, jako swego rodzaju horrorowa przeróbka Rozwodu po włosku Pietro Germiego (Divorzio all’italiana, 1961).
Z drugiej strony, finałowy zwrot akcji zapożycza szokujące zakończenie z The Pit and the Pendulum, kiedy Barbara Steele zostaje uwięziona w żelaznej dziewicy. „Tak, oczywiście!” potwierdził Gastaldi. „The Pit and the Pendulum miał duży wpływ na włoskie horrory. Wszyscy z niego czerpali”.
Niemniej jednak końcowa scena zaskakująco poprzedza szyderczy epilog The Wicker Man (1973) Robina Hardy’ego. Jeszcze jedno wspomnienie z commedia all’italiana przychodzi na myśl: podstępnego Kurta, z całym jego okrucieństwem, spotyka los, który jest tak ponuro zabawny, jak ten przeznaczony dla Alberto Sordiego jako męża, który planuje zabić swoją żonę z katastrofalnymi skutkami we Wdowcu (Il vedovo, 1959) Dino Risiego.
Ogólnie rzecz biorąc, jest to świadectwo rozczarowanej, złośliwej wizji małżeństwa, która charakteryzowała gotycki, włoski styl i która jest podkreślona przez dialog. „Jesteś moją żoną, Elizabeth!” „Jeszcze mnie nie posiadłeś. A jeśli odmówię?” „Nie możesz odmówić, bo jestem twoim panem!” można usłyszeć w wyraźnej wymianie zdań między Kurtem i Elizabeth.
Pod swoją przerażającą powłoką, The Long Hair of Death jest historią kobiecego buntu przeciwko patriarchatowi i męskim oszustwom, które zmieniają kobiety w wyznaczone ofiary – ponownie, ukłon w stronę nieszczęśliwych bohaterek melodramatów. W otwierającej scenie Mary oddaje się starszemu hrabiemu Humboldtowi tylko po to, by uratować matkę, ale jej poświęcenie będzie daremne; co więcej, jej siostra zostaje zmuszona do poślubienia syna hrabiego, który kazał stracić jej matkę. Nadprzyrodzona zemsta Mary nabiera więc dodatkowego znaczenia w porównaniu z innymi gotyckimi filmami tego okresu i nabiera apokaliptycznego charakteru, który jest jedynym w swoim rodzaju momentem w filmie: Wskrzeszenie Steele z grobu ma miejsce w ostatnią noc stulecia, w czasie gdy recytowany jest fragment Apokalipsy św. Jana.
Mimo że rezultat nie jest tak mocny jak w Castle of Blood, film wciąż ma swoje momenty – w szczególności niezapomniany przerażający widok pozornie ożywionych zwłok, których klatka piersiowa jest w rzeczywistości zaatakowana przez szczury, które powodują, że trup porusza się i „oddycha”. Zwyczajowo Margheriti kręci wiele scen kilkoma kamerami jednocześnie: ta technika staje się dodatkowym czynnikiem nieprzewidywalności, ponieważ pozwala reżyserowi uchwycić gest lub chwilowy grymas, a częste użycie ujęć z ręki potęguje irracjonalny element opowieści, jak w scenie, w której Kurt natrafia na ślady obecności swojej rzekomo zmarłej żony.
Pod względem technicznym The Long Hair of Death jest rzetelny i stylowy, dzięki znakomitym czarno-białym zdjęciom Riccardo Pallottiniego, które korzystają z obecności Ubaldo Terzano (częstego współpracownika Bavy) jako operatora kamery pod pseudonimem Humbert Tennberg. Większość zdjęć miała miejsce w zamku Massimo w Arsoli, z jego charakterystycznym labiryntowym parkiem, w ciągu zaledwie trzech tygodni, i nie można oprzeć się wrażeniu, że najbardziej pomysłowy zabieg stylistyczny filmu – dwuminutowe ujęcie w scenie, w której opiekunka przyprowadza młodą Elizabeth na grób matki – pełnił funkcję nie tyle estetyczną, co oszczędzającą czas.
Margheriti nie był jednak zachwycony filmem. „Nie podoba mi się za bardzo. Nie podoba mi się historia. Scenariusz, który mieliśmy, był bardzo źle napisany i wiele rzeczy nie było w nim tak naprawdę ustalonych. Na planie wiele rzeczy okazało się głupich lub niemożliwych, więc musieliśmy dużo wymyślać i improwizować każdego dnia. […] Praktycznie nie było czasu na myślenie, wymyślanie czy pisanie, bo musieliśmy kręcić, kręcić i kręcić”.
Film The Long Hair of Death został wydany na Blurayu przez 88 films w 2017 roku.
Wydanie posiada dwie wersje językowe audio: włoską i angielską.
Napisy polskie przetłumaczyłem i dopasowałem do wersji włoskiej filmu, choć pewnie z angielską też będą współgrać, ale jak zwykle polecam włoski dubbing – widać, ze nawet Barbara Steele starała się wypowiadać swoje kwestie po włosku.
Z materiałów dodatkowych na płycie znajdziemy angielski trailer oraz krótki wywiad z Edoardo Margheritim, synem reżysera (także dodałem tutaj polskie tłumaczenie).
Ponieważ przed nami Święta Bożego Narodzenia, życzę wszystkim spokojnych i zdrowych świąt. W tym roku postaram się jeszcze omówić jeden film Antonio Margheritiego, będzie to pewnie jakaś przygodówka pasująca do noworocznego, rozrywkowego nastroju. Pozdrawiam wszystkich i zapraszam do kolejnych odwiedzin bloga.
050-AM-TLHoD-IT+EN-sPL-88
